شناسایی مؤلفه ها و استانداردهای اخلاق حرفه ای تدریس استادان معارف اسلامی

چکیده این پژوهش با هدف شناسایی مؤلفه¬ها و استانداردهای اخلاق حرفه¬ای تدریس برای استادان معارف اسلامی تهیه و تدوین شده است. روش پژوهش با توجه به ماهیت موضوع و اهداف پژوهش، تحلیلی- استنتاجی بود. جامعه آماری در سؤال اول کلیه کتابها و مقالات علمی فارسی و انگلیسی مرتبط با اخلاق حرفه¬ای تدریس به طور عام و اخلاق حرفه¬ای تدریس برای استادان معارف اسلامی به طور خاص و در سؤال دوم شامل کلیه اساتید معارف اسلامی و همچنین کلیه دانشجویان کارشناسی ارشد گروه علوم تربیتی دانشگاه فردوسی مشهد که در سال 93-1392 مشغول به تحصیل هستند، بود. تعداد استادن معارف اسلامی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی علوم تربیتی، با توجه به آمار اخذ شده از گروه معارف اسلامی و گروه علوم تربیتی دانشگاه فردوسی مشهد به ترتیب 40 و 199 نفر بودند. به علت تعداد محدود استادان معارف اسلامی از روش نمونه¬گیری در دسترس استفاده شدکه 19 نفر از استادان معارف اسلامی حاضر به همکاری شدند و از بین دانشجویان کارشناسی ارشد علوم تربیتی 32 نفر به روش نمونه¬گیری در دسترس، انتخاب شدند. مراحل گردآوری داده¬ها شامل مراحل زیر بود. در مرحله اول تمام منابع انگلیسی و فارسی مربوط به موضوع که شامل 25 منبع انگلیسی و 16 منبع فارسی بود، بررسی و شناسایی شدند. در مرحله بعد، با بررسی منابع، استانداردهای اخلاق حرفه¬ای تدریس برای استادان معارف اسلامی شناسایی و استخراج گردید و در نهایت فهرستی مشتمل بر 287 استاندارد ( با تکرار بعضی از موارد) و 166 استاندارد ( بدون موارد تکرار) گردآوری گردید. در مرحله بعد به خاطر تعداد زیاد موارد استانداردها، موارد مشابه و مرتبط با هم ادغام و تلیق شدند و عنوان مناسب برای هر یک از آنها به صورت مؤلفه انتخاب شد، که در نهایت 287 استاندارد به 30 مؤلفه کلی با ذکر فراونی هر یک از آنها به دست آمد. برای روایی مؤلفه¬ها از نظرات متخصصان استفاده شد و روایی هر یک از آنها تأیید گردید. همچنین پایایی تحقیق از طریق کدگذاری برای ده درصد از استانداردهای توسط کدگذار دوم انجام شد که ضریب توافق کامل میان پژوهشگر و کدگذاران مشاهده شد. در مرحله بعد، جهت اعتباریابی مؤلفه¬های اخلاق حرفه¬ای تدریس برای استادان معارف اسلامی، از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. جهت تعیین روایی پرسشنامه، از روایی محتوایی استفاده گردید، بدین منظور از نظرات 6 نفر از خبرگان دینی و دانشجویان کارشناسی ارشد علوم تربیتی استفاده شد و براساس آن روایی این ابزار تأیید گردید. جهت بررسی پایایی پرسشنامه از روش آلفای کرانباخ استفاده شد که ضریب آن 86/0 بدست آمد. پس از توزیع پرسشنامه در میان جامعه آماری، از میان اساتید معارف اسلامی 19 پرسشنامه و از میان دانشجویان کارشناسی ارشد علوم تربیتی 32 مورد فرم تکمیل شده به محقق بازگردانده شد که در نهایت 52 پرسشنامه جمع¬آوری شد. سپس داده¬های پرسشنامه به صورت کدگذاری وارد نرم افزار spss شد و با استفاده از آزمون t مستقل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در ادامه مؤلفه¬ها براساس میزان اهمیت در سه طبقه ده تایی طبقه¬بندی شدند که به ترتیب اهمیت عبارتند از: طبقه اول) صداقت و درستکاری، دارا بودن اخلاص و تقوای الهی، برقراری ارتباط مناسب و مؤثر، رعایت احترام و تکریم، الگو بودن، خوش¬رویی، فروتنی و مهربانی، امانتداری، سعه¬ی صدر و بردباری، عدالت¬محوری، رازداری، خودداری از اعمال رفتاری¬های نادرست، طبقه دوم) تقویت دانش تخصصی و شایستگی¬های حرفه¬ای خود، توجه به بعد تربیتی فراگیران، داشتن تعهدکاری، ایجاد جو و فضای باز، مثبت، مؤثر و صمیمی، داشتن ویژگی¬های ظاهری مناسب، دارا بودن دانش فنی تدریس و کاربرد آن در کلاس، رعایت نظم و انضباط، تقویت روحیه کاوشگری و انگیزش در دانشجویان، نگاه مشاور گونه در برخورد با امور مختلف دانشجویان، طبقه سوم) داشتن روحیه مشارکت و همکاری، داشتن تفکر حل مسئله، انتقادپذیری و آموزش آن به دانشجویان، توجه به ابعاد فرهنگی و اجتماعی، روحیه پژوهش محوری، دارا بودن فن بیان، خلاق بودن، داشتن بینش روان¬شناختی، التزام عملی به سیاست¬ها و قوانین آموزشی دانشگاه و دارا بودن دانش ارزشیابی و نحوه کاربرد آن که در 6 مؤلفه و خوشه اخلاق بین فردی (ارتباطات)، شایستگی¬های علمی-تخصصی، شخصیتی-رفتاری، اعتقادی-ارزشی، ادراکی و روانی-اجتماعی سازماندهی شده است.